Hangi terapi metodları vardır?

Aile içinde yapılan çalışmalar, çocuğun ve gencin gösterdiği hiperaktif davranışın, impulsif davranışın, konsantre olma sorununun, karşı gelme ve agresif davranışın azalması için yapılan bir çalışmadır. Bu amaçla terapist, anne-baba ile ve çocuk veya genç ile yoğun bir şekilde çalışır. Bu terapi genelde haftada bir gün olur ve uzun süre devam edebilir.

Terapist, aile içinde problem yaratan evdeki özel durumlar üzerinde anne-baba ile ve çocuk veya genç ile beraber çalışır ve somut çözüm yolları geliştirir. Bu çözüm yollarını, aile seansları arasındaki zaman içerisinde uygulamaya çalışır.

Bununla birlikte, anne-babanın uygulayabiliceği yardımcı metodları açıklayan sayfadaki prensipler üzerinde, daha detaylı olarak çalışılmaktadır.

Aile içi çalışmada genelde, sadece çocuğun aile içinde gösterdiği davranış sorunları değil, bunun yanı sıra, diğer aile fertlerinin yaşadığı sorunlar ve problemler hakkında da konuşulur. Bu sorunların azalması, büyük bir ihtimalle çocuğun aile içinde gösterdiği ADHS bozukluklarının da azalmasını sağlar.

Çocukların yaşı ne kadar küçükse, bir o kadar da anne-baba ile çalışma ön plandadır. Yaşları büyük olan çocuklarda ve gençlerde, terapinin başarılı olabilmesi için, onların da görüşmelere katılması çok önemlidir.

Aile ile yapılan çalışmalar, anne-baba ile çalışma (Almanca: Elterntraining) olarak uygulanabilir ve tekli görüşme yada grup çalışması olarak yapılabilir.

Aile içinde yapılan bu çalışmaların ve anne-baba ile yapılan özel çalışmaların, ADHS'in tedavisindeki olumlu etkisi, birçok bilimsel araştırma sonucunda kanıtlanmıştır.

Anaokulda veya okulda yapılan çalışmalar, çocuğun ve gencin özellikle anaokulda ve okulda gösterdiği hiperaktif davranışın, impulsif davranışın, konsantre olma sorununun, karşı gelme ve agresif davranışın azalması için yapılan bir çalışmadır. Bunun için eğitmenlerin ve öğretmenlerin de bu çalışmalara dahil edilmesi çok önemlidir.

Terapist çocuğun/gencin belli davranış alışkanlıklarını geliştirmesi için pedagoglarla beraber çalışır (örn. ders sırasında yerinde oturması gibi). Bunun yanı sıra, istenilen hedeflere ulaşılabilmesi için stratejiler geliştirilir. Bunlardan biri çocuğun/gencin derste başarılı olabilmesi için verilen yardım (örn. sınıfta oturduğu yerin ona en uygun olarak seçilmesi), bir hedefe ulaşıldığında çocuğa karşı ödüllendirici davranış, ve aynı zamanda çocuk istenilen davranışı göstermediğinde, çocuk için aşırı negatif olmayan (cezalandırıcı olmayan) davranış sergilemektir.

Bu tür çalışmaların etkinliği birçok bilimsel araştırma sonucunda kanıtlanmıştır.

Çoğu kez bu tür çalışmalar tedavi olan kişiyle yapılan çalışma (Almanca: Patienteninterventionen) ile kombine edilirler.

Çocuğun veya gencin kendisinin direkt terapiye gitmesi, ADHS semptomlarının terapi seansı sırasında ve aynı zamanda yaşadığı normal ortamda da azalmasını sağlamak içindir. Çeşitli yaş grupları için değişik metodlar geliştirilmiştir:

• Anaokulu ve okula gitme yaşlarında, terapist çocuğa uzun süreli ve yoğun oyun oynayabilme yeteneğini geliştirmede yardımcı olur. Bu tür yoğun ve uzun süreli oyun oynayabilme yeteneği ileride çocuğun okulda konsantre olabilme ve çalışma yeteneğinin gelişmesi için önemlidir. Terapi seansında böyle bir oyun oynama davranışı geliştirildikten sonra, terapist anne-baba ile beraber veya anaokuldaki eğitmenlerle beraber, çocuğun bu davranışını normal hayatta da uygulayabilmesi için çalışabilir.
• Çocuk okula başladıktan sonra, terapist çocuğa önce terapi seansı sırasında uzun ve yoğun bir çalışma davranışını öğretir. Bunun için terapist çeşitli metodlar uygular: Kendi kendine görev verme (Almanca: Selbstinstruktion), konsantre olma çalışması, ödüllendirme metodları ve bazı becerilerin geliştirilmesi için çalışma örn. hafıza kuvvetlenmesi. Bu çalışmalarda da çocuğun edindiği becerileri, normal hayatta da uygulamasına dikkat edilmesi gerekmektedir.
• Yaşı büyük olan çocuklarda ve gençlerde terapist ek olarak, tedavi olan kişi ile beraber ulaşmak istediği hedefleri belirler (örn. sınıfı geçmek, anne-baba ile daha iyi anlaşmak gibi). Terapist bu hedeflere ulaşabilmesi için, gerekli adımları belirlemede ve bunları uygulamada çocuğa veya gence yardımcı olur.
• Farklı bir terapi yöntemi olarak Nörofeedback/Nöroterapi yani sinir geribildirim tekniği keşfedilmiştir. Bu yöntemde çocuğun beyninin elektriksel aktivitesi (EEG) görüntülenmekte ve çocuk beyin dalgalarını etkilemeyi öğrenmektedir.

En aktüel yönerge bu terapiyi çekinerek tavsiye etmektedir, çünkü bilimsel araştırmalar henüz düşük düzeyde bir etki saptamıştır. Özellikle böyle bir terapiye tabi olunuyorsa diğer daha etkili önlemleri (davranış terapisi, ilaç tedavisi gibi) engellememeli yada uygulamada geçikmelerine sebep olmamalıdır.

ADHS olan çocukların ilaç tedavisi, uygulanan diğer tedavi yöntemleriyle iyi bir bütünlük sağlayabilir. Hatta bazı durumlarda diğer tedavilerin başarılı olarak uygulananbilmesi için, ek olarak ilaç tedavisi şarttır. Bazı çocuklarda ilaçlar çok iyi etki göstermektedir. Böyle durumlarda anne-babanın düzenli kontrolü ve aile ile yapılan görüşmeler dışında, başka diğer yoğun uygulamalara gerek kalınmamaktadır.

Uzman kurumların tedavi yönergesi (Almanca: Behandlungsleitlinien), ilaç tedavisini ADHS olan 6 yaşından büyük çocuklarda ve gençlerde iyi bir danışma ve psiko-edükasiyondan sonra, eğer şu üç koşul geçerli ise, tavsiye etmektedir:

ADHS-semptomplarının çok yoğun olduğu durumlarda ve çocuğun veya gencin okuldaki başarısını veya boş zamanlarındaki aktivitelerini, yada okuldaki sosyal hayatını, yada aile içinde veya arkadaşlarıyla olan ilişkilerini aşırı bir şekilde etkilediği zaman, yada bir davranış terapisi uygulamasında ADHS-semptomları yeterince iyileşmiyorsa ve sorun yaratan ADHS-sepmtomları halen devam ediyorsa.

Orta düzeyde olan ADHS semptomları bulunuyorsa detaylı bir bilgi alışverişi ve danışma seanslarından sonra ya bir ilaç tedavisi yada bir davranışsal terapi tavsiye edilir.

Bir ilaç tedavisi denemesinde kişiye ilacın etkili olup olmadığını, yan etkileri olup olmadığını ve hangi ilacın hangi dozda en faydalı olduğunu, kontrol edilmektedir.

6 yaşından küçük çocukların tedavisinde bu ilaçların kullanılmasına izin verilmemektedir. Ama bazı istisnai durumlarda, diğer bütün terapi yöntemleri denenmiş ama faydası olmamışsa, bu ilaçların kullanılması gerekebilir.

Bazı durumlarda doktor bu tavsiyelerden başka bir uygulamada bulunabilir, örn. eğer gereken belli bir terapi metodu bulunulan bölgede uygulanmıyorsa.

Genel olarak şunu söyleyebiliriz ki, her ilaç tedavisi kapsamli bir terapi-stratejisi dahilinde gerçekleşmeli, yani ebeveynlerin ve çocuğun anlayacağı dilde ve yaşına uygun bir şekilde teşhis hakkında bilgilerin psiko-edükasyon tarzında sunulması ve açıklanması (Almanca: Psychoedukation) başta gelen şartlardandır. Çocuğun ve çevresinin durum hakkında yeterince bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi gereklidir, çoğu zaman pedagogların da bu görüşmelere katılmasında fayda vardır.

ADHS’in meydana gelmesi için bir çok etkenler vardır ve tamamı keşfedilmemiştir.

Kesin olan, farklı faktörlerin etken olmasıdır. ADHS'in oluşma nedenlerinde biri beynin farklı çalışmasından dolayıdır. Bu bağlamda beyinde ki nörotransmitter (beyinde sinyal iletiminde rol oynayan kimyasallar) denilen Dopamin ve Noradrenalin önemli bir rol oynamaktadır.

ADHS rahatsızlığında kullanılan ilaçlar burada etkili olmaktadır.

ADHS'in ilaç ile tedavisinde en sık Psikostimulan denilen ilaçlar kullanılmaktadır. Özellikle Metilfenidat, ve Amfetamin kullanılır. Almanya'da Metilfenidat ilaçlarının kullanımına uzun bir süreden beri (1974) izin vardır. Metilfenidat ilaçlarında etkisi farklı olan iki ilaç türü vardır. Birincisi gün içinde etkisi kısa süren ilaçlar (İlacın satış ismi: Medikinet®, Ritalin®, Methylphenidat TAD®, Methylphenidat ratiopharm®, Methylphenidat Hexal®) ve gün içinde etkisi uzun süren ilaçlardır (İlacın satış ismi: Concerta®, Equasym®retard, Medikinet®retard, Medikinet®adult, Ritalin®LA, Ritalin® adult).

Bu arada Almanya'da artık Deksamfetamin adında hazır ilaçların ADHS tedavisin de kullanılmasına ruhsatli izin verilmiştir. (İlacın satış isimleri: Attentin® ve Elvanse®). Bu ilaçlar gün içinde uzun süre etki gösteren ilaçlar arasında yer alır.

Uzman kaynaklarına göre bu uygulamanın gerçekleşmesi için, ilaçsız terapi tedbirlerine rağmen- örneğin danışma, davranış terapisi ve uzun vadeli ilaç tadavisi Metilfenidat ile (Elvanse®) sırasıyla Metilfenidat ve Atomeksetin (Attentin®) ile – yeterli etki göstermemiş olmasıdır. Bu ilaçlar için özel reçete gerekmektedir.

Almanya'da kullanılmasına izin verilen diğer bir madde Atomoksetin'dir (İlacın satış ismi: Strattera®). Atomoksetin, Noradrenalin geri alım inhibitörlerine (Almanca: Noradrenalin-Wiederaufnahmehemmern) dahildir ve bütün gün etkisini göstermektedir. Bu ilaç normal reçete ile alınabilir.

Üçüncü izinli ilaç Guanfacine içerir (Satış ismi: Intuniv®) ve bu ilaç da normal reçete ile alınabilir. Etkisi tüm gün devam eder.

Bunun yanı sıra kişinin durumuna göre ADHS rahatsızlığında kullanılabilinen daha birçok başka ilaç bulunmaktadır. Ama Almanya'da bu ilaçların ADHS rahatsızlığında kullanılmaları için ruhsat yoktur. Yinede doktor bu ilaçları kişiye özel bir yardım amacıyla yazabilir. Bazı ender durumlarda doktor ADHS için ruhsatlı olan ilaçları, prospektüsünde belirtilen yaştan başka bir yaş grubuna (örn. küçük çocuklarda) veya farklı dozlarda kullanılmasını önerebilir. Bu da kişiye özel rahatsızlığın tedavisi için denenen bir çabadır.

Metilfenidat veya Deksamfetamin içeren ilaçların etkisi genelde, hapların veya kapsüllerin alımından 30-45 dakika sonra kendini gösterir. Kısa etkili ilaçlarda yaklaşık olarak 2 saat ile 4 saat arasında maksimum seviyede etki sürer. 3 ila 7 saat sonra ilacın etkisinin büyük bir kısmının azaldığı gözlemlenmektedir. Birçok çocukta kısa süre etkisi olan ilaçların etkisi günde bir seferlik (sabahları) alımında, okulda öğleye kadar sürmektedir. Yaşı büyük olan çocuklarda eğer okul geç saate kadar sürüyorsa, öğleden sonra da bir kez daha ilaç alınması faydalı olabilir. Aşırı ADHS-semptomları gösteren çocuklarda, ilacın öğle vakti veya öğleden sonra tekrar alınması gerekli olabilir.

Kısa süre etkili olan ilaçları gün içinde bir kaç kez almaktansa, uzun süre etkisi olan bir ilaç da alınabilinir. Uzun süre etkili olması, hapın veya kapsülün içindeki etkili maddenin vucutta yavaşça dağılmasından kaynaklanmaktadır. Uzun süre etkili olan birçok ilaç vardır ve bunlar vucutta dağılma yapılarıyla fark göstermektedirler. Bu yüzden doktorun kişiye göre tesiri yavaş dağılan hangi hapı yazması gerektiğine karar vermesi gerekmektedir.

Psikostimulan ilaçların kötüye kullanımını önlemek için, özel bir reçeteyle yazılması gerekmektedir. Bu ilaçlar kullanan kişiyi bağımlı yapmazlar.

Metülfenidat'ın ve Deksamfetamin'in etkileri 6 yaşından büyük çocuklarda, çok iyi bir şekilde araştırılmıştır. Metülfenidat içeren ilaçlar, aşırı ADHS semptomları gösteren çocukların yüzde 70 inde, bu semtomların büyük ölçüde azalmasını sağlamaktadır. İlaç kullanımı sonucu çocuğun gösterdiği konsantre olma sorunu, hiperaktivite, rahatsız edici uygunsuz ve impulsif davranışlar azalabilir.

Ayrıca bu ilaçlar sadece alındığı zaman etkisini göstermektedirler. Bu yüzden genelde ilaçların birkaç yıl alınması gerekmektedir.

İlaçla tedavide ulaşılan pozitif sonuçlar, genelde ADHS-sepmtomarının çok ağır olduğu çocuklar için geçerlidir. Bu çocuklar aşırı motorik hareketlilik, konsantre olma sorunları ve impulsif davranışlar gösteren çocuklardır. Bu sonuçlar daha hafif ADHS semptomları olan çocuklar için geçerli değildir. Bu çocuklar için pedagojik ve psikolojik önlemlerin yanında zaten genelde ilaç tedavisi gerekli görülmez.

Atomoksetin (Strattera) içeren ilaç etkisini hemen ilk günde göstermez. Genelde 4-6 hafta, Guanfacine (Intuniv®) içeren ilaçta 6 hafta kadar sonra etkileri belli olur. Bu ilaçlarda bir tedavi denemesiyle (Almanca: Behandlungsversuch), dozu yavaşça artırılması gerekmektedir. Atomoksetin ve Guanfacine etkilerini genelde bütün gün göstermektedir. İkisi için de özel ayrı bir reçete gerekli değildir, çünkü bu hapları kötüye kullanma tehlikesi yoktur. Bu ilaçlar için de uzun vadeli bir terapi (Almanca: Dauertherapie) süresi gerekmektedir ve arada bir ilacı bırakma denemeleri yapılabilir.

Alman ilaç kullanım yönergesi genel olarak psikostimülanları (genelde Metilfenidat), ilk kullanılması gereken ilaç olarak tavsiye etmektedir. Ama Atomoksetin de bazı durumlarda ilk seçim olabilir.

Uzman kaynaklarına göre amfetamin ilacları diğer ilaçların yetersiz kaldığı durumlarda kullanımı göze alınır. Mesela Metilfenidat tedavisinin (Attentin®de ayrıca Atomoksetin tedavi eşliği) yeterince etki göstermemiş olması gerekmektedir. Tüm ilaçlar için ortak bir tavsiye vardır: davranış, konsantrasyon ve verimlilik düzeyleri ilacın kullanılmadığı dönemlerde gözlemlenip rapor tutulmalıdır.

Kullanılması izin verilmiş olan bu ilaçların genelde yan etkileri çok azdır. Çoğunlukla geçici olarak ortaya çıkarlar ve ilacı bırakınca yok olurlar. Bu yüzden ilacın etkisini test etmek için, genelde büyük bir riske girmeden, bir tedavi denemesi yapılabilir.

Uyarıcı ilaçlarda rastlanan en sık yan etkiler, iştahın kapanması ve uyku sorunlarıdır. Bazen de ağlama hissi ve tikler ortaya çıkabilir veya başka ruhsal belirtiler kendini gösterebilir. Tansiyon ve kalp atışı biraz yükselebilir. Atomoksetin de iştahsızlık yapabilir, kann basıncını ve nabzı yükseltebilir ve bazen yorgunluk hissi oluşabilir. Guanfacine iştah kapatıcı değildir fakat kan basıncını düşürücü ve yorgunluk hissi olabilir.

Genelde yan etkiler hafiftir ve ilaçın dozunu azaltarak, yan etkileri de azaltmak mümkündür. Ama yinede hem tedavi denemesinde, hemde uzun vadeli uygulanan tedavide doktor tarafından yapılan düzenli kontroller gereklidir.

İlaçların uzun vadeli alınmasında, çok şiddetli yan etkilere ender olarak rastlanır. Kişinin kilosunun ve boyunun, uzun vadeli ilaç tedavisinde, sürekli doktor tarafından kontrol edilmesi gereklidir. Çünkü alınan ilaçlar çocuğun gelişmesini, yani boyunu ve kilosunu etkileyebilir. Bunun yanı sıra, tansiyon ve nabız devamlı kontrol edilmesi gereklidir.

İlaç tedavisi, çok ağır ADHS-semptomları gösteren çocukların çoğunda etkili olmaktadır.

Bunun yanı sıra ilaç tedavisinin faydası olmadığı çocuklar da vardır. Bazı çocuklarda da istenilmeyen yan etkiler ortaya çıkabilir.

İlacın etkisinin çok iyi kontrol edilmesi ve olabilecek yan etkilerinin kontrol altında yapılan bir kullanım denemesinde test edilmesi muhakkak gereklidir. İlaç tedavisi, sadece etkili ve yardımcı oluyorsa, uygulanmalıdır.

Bunun yanı sıra her çocuk her ilaca farklı reaksiyonlar gösterebilir. Bazı çocuklarda çok düşük doz yeterlidir, başka çocukların bir kaç hap birden alması gerekmektedir. Bu yüzden her çocuk için, ona en uygun olan bir dozaj ayarlanması çok önemlidir.

İlacın etkisini sistematik bir şekilde kontrol edebilmek için okulda öğretmenin yardımı da çok önemlidir. Çünkü ilaç tedavisinde ADHS semptomları normalde okulda da azalmalıdır. Bunun için bir olasılık, öğretmenin bir hafta boyunca bir soru formuyla çocuğun davranışlarını not etmesidir. Eğer bu değerlendirmeler ilaç alındığı süre içerisinde belirgin olarak düzeliyorsa, o zaman ilacın çocuğun okuldaki davranışlarına da olumlu etkisi oluyor demektir. Bu sayede kullanılması gereken doz da tam olarak tespit edilebilir.

Psikostimulan ilacların etkisi, ilacın ilk alındığı günden itibaren kendini gösterebildiği için, kullanma denemesi ve dozun ayarlanması bir kaç hafta içinde yapılabilir. Atomoksetin (Atomoxetin) ilacında uzun vadeli bir deneme süresi, yani 6 ila 8 haftalık bir süre gerekmektedir. Çünkü bu ilacın etkisi, ancak bu süreden sonra kendisini tam olarak göstermektedir. Guanfacine’de 2-3 hafta boyunca gözlemlemek gerekir.

Eğer ilaç tedavisi faydalı oluyorsa, o zaman tedavi ilk önce 6 ila 12 ay arasında bir zaman süresi boyunca uzun vadeli terapi (Almanca: Dauertherapie) olarak uygulanmalıdır. Bu zaman içerisinde düzenli olarak doktor kontrolleri ve uzmanlarla görüşmeler yapılmalıdır. Bu zaman sürecinden sonra ilacı bir süre bırakarak, ilacın gerekliliği kontrol edilmelidir.

Eğer bir deneme süresi sonucunda ilacın faydalı olduğu ortaya çıktıysa, o zaman tedavi ilk önce 6 ila 12 ay arasında uzun vadeli bir terapi olarak uygulanmalıdır. İlaç kullanımı çocuğun evde olduğu tatil döneminde ve hafta sonları da gerekli olabilir.

Bu zaman süresince doktor tarafından düzenli kontroller ve uzmanlarla görüşmeler yapılmalıdır. Bu kontrol muayenelerinde doktor ilaçların etkisini ve olası yan etkileri araştırır ve gerekirse ilacın dozunda ayarlama yapar.

Uzun vadeli ilaç tedavisinde çok nadir şiddetli yan etkiler olmasına rağmen, doktor çocuğun kilosunu ve boyunu ölçer ve tansiyon ve nabzını kontrol eder.

6 ila 12 ay sonra ilaçların kullanımının devamı bir "ara verme denemesiyle" (Almanca: Auslassversuch) kontrol edilmelidir. Birçok çocuğun birkaç yıl süren ilaç tedavisine ihtiyacı olmasına rağmen, tedavi sonrasında sepmtomların düzelmesi, ilaçları bıraktıktan sonra da devam edebilir.

ADHS semptomlarının tedavisi için uzman kurumların sunduğu yönergeler şu terapileri tavsiye etmektedir:

• Anne-babanın ve çocuğun danışmaya gitmesi, yapılacak tüm diğer tedaviler için gerekli bir temeldir ve ADHS olan her hastada uygulanması gereklidir.
• 6 yaşından büyük çocuklarda uzmanlarla yapılan önemli temel danışmalardan sonra, bir ilaç tedavisi yada davranış terapisine başlanabilir. ADHS semptomlarının derecesine göre, aşağıdaki terapiler tavsiye edilmektedir:
• İlaç tedavisi ADHS sepmtomlarının çok ağır olduğu durumlarda, yani çocuğun veya gencin okuldaki derslerini veya boş zaman aktivitelerini etkiliyorsa, yada okulda arkadaşlarıyla olan ilişkilerini, aile içindeki ortamı veya arkadaşlarıyla olan ilişkilerini aşırı bir şekilde olumsuz etkiliyorsa.
• Bir davranış terapisi, eğer yukarıda belirtilen sorunlar çok aşırı derecede değilse.
• Eğer ADHS semptomlarına, ilaç tedavisi veya davranış terapisi yeterince faydalı olmuyorsa, o zaman bu tedavilerin ikisinin birden uygulanması tavsiye edilmektedir.
• 6 yaşından küçük olan çocuklarda ilaç tedavisini denemeden önce, davranış terapisini veya diğer psikososyal çalışmalarını (örn. anne-baba için pedagojik destek) denemek gereklidir. 3 yaşından küçük çocuklarda ilaç tedavisi yapılmamalıdır.

Diğer dikkat çeken davranış ve problemlerin tedavisi için, ek olarak başka ek terapiler ve çalışmalar gerekli olabilir.

ADHS olan çocuklar da genelde diğer başka problemler ve psikolojik sorunlar da vardır. ADHS semptomlarının tedavisinde, bazen bu problemlerde kendiliğinden azalır. Karşı gelme ve agresif davranış ADHS tedavisi sonucu azalabilir, ruhsal duygusal sorunlarda da bu böyle olabilir. Çocukların ve gençlerin aile içindeki ilişkileri, okuldaki ve yaşıtlarıyla olan ilişkileri düzelebilir ve bununla birlikte okuldaki ve derslerdeki sorunlar azalabilir.

Ortaya çıkan bu diğer problemlerin çözümünde, bazı çocukların ek bir terapiye veya diğer başka yardımlara ihtiyaçları vardır:

• Diğer başka psikolojik rahtasızlıkların tedavisi için psikoterapi veya ilaç tedavisi gerekli olabilir. Konuşma problemlerinde veya hareketlerdeki problemlerde veya algılama sorunlarında, konuşma terapisi (Almanca: Sprachtherapie), ergoterapi (Almanca: Ergotherapie) yada psikomotorik terapi (Almanca: psychomotorische Therapie) gerekli olabilir.
• Okuma, yazma ve dilbilgisi sorunlarında, yada matematik ile ilgili sorunlarda, eğer bu genel bir zeka sorunuyla alakalı değilse, bazı özel destek çalışmaları (Almanca: Fördermaßnahmen) gerekli olabilir.
• Eğer problemler çok yoğunsa ve bir terapiye gidilerek yeterince çözülemeyecek durumda ise, o zaman çocuk psikiyatrisi alanında çalışan, özel bir klinikte yatarak tedavi edilmek faydalı olabilir.
• Bazen anne-babanın da kendi psikolojik problemlerinden dolayı, yada bütün bu sorunların sonucunda yorgun düşmelerinden dolayı, yada eşlerin aralarında yaşadıkları problemlerden dolayı, terapiye ihtiyacı olabilir.

Bazen aileler o kadar yorulurlarki, Sosyal Hizmetler-Çocuk Esirgeme Kurumuna (Almanca: Jugendamt) başvurup, çocukların eğitimde yardım istemek zorunda kalırlar (Almanca: Hilfe zur Erziehung).

Şu meslek grupları ve kurumlar ADHS olan çocuklar ve gençler için terapi sunmaktadır:

• Çocuk doktorları (Almanca: Kinder- und Jugendärzte) eğer ek bir eğitim almışlarsa, anne-babanın hastalık hakkında bilgilendirilmesini, hastanın ve hastanın diğer yakınlarının bilgilendirilmesini yapabilirler. Bunun yanı sıra ilaç tedavisi denemesi ve doz ayarlamasını sunabilirler. Uzun süreli ilaç tedavisi uygulayabilir ve gelişme süreci ile ilgili kontroller yapabilirler. Eğer gerekirse ek olarak terapiler, örn. Ergo-, Logo- (Konuşma-) ve psikoterapi önerebilirler/yazabilirler.
• Çocuk ve genç psikiyatristleri (Almanca: Kinder- und Jugendpsychiater) genelde kapsamlı bir terapi sunabilirler. Bu anne-babanın hastalık hakkında bilgilendirilmesini, hastanın ve hastanın diğer yakınlarının bilgilendirilmesini kapsamaktadır. Bunun yanı sıra ilaç tedavisi denemesi ve doz ayarlamasını yapabilir ve uzun süreli ilaç tedavisi uygulayabilirler. Diğer psikolojik sorunlar için psiko- ve farmakoterapi sunabilirler. Gerekirse ek olarak terapiler örn. Ergo-, Logo- (Konuşma-) ve psikoterapi önerebilirler, yani bir reçete yazabilirler.
• Diplomalı ve gerekli eğitimi almış psikoterapistler (Almanca: Approbierte Psychotherapeuten): Hem psikolojik psikoterapistler, hem de doktor olarak çalışan psikoterapistler ve aynı zamanda çocuk ve genç psikoterapistleri, davranış terapisi veya psikoanalitik psikoterapi (Almanca: Tiefenpsychologisch fundierter Psychotherapie) alanında ek bir eğitim almış olabilirler.
• Uzman kuruluşlar yönergesinde ADHS‘in ana semptomlarının tedavisinde davranış terapisi tavsiye edilmektedir.

• Yönergelere göre eğer başka ruhsal rahatsızlıklar da varsa psikodinamik psikoterapi de faydalı olabilir. Anne-babanın, gittikleri psikolojik psikoterapistlere veya doktor olan psikoterapistlere, çocuk ve gençlerin terapisi için bu ek eğitimi alıp almadıklarını sorması gereklidir.
• Danışma Merkezleri: Birçok danışma merkezi vardır, örn. okul psikolojisi merkezleri (Almanca: schulpsychologische Dienste), çocuk eğitimi danışma merkezi (Almanca: Erziehungsberatungsstellen), küçük çocuklar için destek merkezi (Almanca: Frühförderzentren), ve burada danışma ve hastalık hakkında bilgilendirme ve bunun yanı sıra psikolojik danışma, ilaç ve ek terapiler sunulabilir.
• Çocuk ve gençler için özel klinikler (Almanca: Kinder- und jugendpsychiatrische Kliniken) hem ayakta terapi, hemde yatarak tedavi imkanları sunmaktadırlar. Kişiye ve duruma göre, ya tam gün hastanede yatılır, yada hem ayakta tedavi hemde yatarak tedaviyi içerebilir (Almanca: stationär und teilstationär).
• Sosyal Pediatrik Merkezler (Almanca: Sozialpädiatrische Zentren) genelde anne-baba için danışma ve hastalık hakkında bilgilendirme, hastanın ve diğer hasta yakınlarının bilgilendirilmesi ve bunun yanı sıra ilaç tedavisi denemesi ve doz ayarlaması sunmaktadırlar. Düzenli kontroller eşliğinde uzun süren ilaç tedavisi uygulamaktadırlar. Gerekirse ek olarak terapiler önerebilirler, örn. Ergo-, Logo- (Konuşma-) ve Psikoterapi ve bu terapileri klinikte bulunan elemanlar tarafından uygulayabilirler.
• Logo- (Konuşma-) ve Ergoterapistler, eğer doktor tarafından öngörülmüşşe, ek terapiler de uygulayabilirler. Mototerapisini sağlık sigortası ödemez. Ama bu terapi metodu değişik gruplar tarafından örn. "psikomotorik" adı altında, yada "harekete yöneklik sosyal grup çalışması" (Almanca: bewegungsorientiertes soziales Gruppentraining) adı altında, değişik finanse edilebilme imkanlarıyla sunulmaktadır.
• Öğrenme terapistleri (Almanca: Lerntherapeuten), eğer çocuk okuldaki öğrenme başarısında sorun yaşıyorsa, örn. okumada, yazmada, yada matematikte, yardım sunabilirler. Bu terapiler normalde sağlık sigortası (Almanca: Krankenkasse) tarafından ödenmez.

Internette zentrales adhs-netz sayfasında, birçok terapistin bulunduğu değişik eyaletlerdeki birlikler ile ilgili bir liste bulunmaktadır.

Doktorların ve diplomalı psikologların sundukları terapiler genelde sağlık sigortası tarafından ödenmektedir. Bazı durumlarda doktorlar kişiye özel sağlık muayeneleri sunmaktadır, bu özel muayeneleri kişi kendisi ödemesi gerekmektedir.

Psikoterapiler başlamadan önce sağlık sigortası tarafından onaylanması gereklidir. Bu prosedür, masrafların sigorta tarafından karşılanmasını garantilemek için gereklidir. Logo- (Konuşma-) ve Ergoterapiler sağlık sigortası tarafından ödenmektedir, eğer bir doktor önermişse, yani bir doktor reçetesi varsa.

Danışma merkezlerinin hizmetleri genelde ücretsizdir.

Aşağıda belirtilen terapiler henüz uzman kuruluşların yönergesinde bulunmamaktadır, çünkü bu metodlarla ilgili yeterli araştırma yoktur veya çelişkili araştırma sonuçları bulunmaktadır. 

• Nörofeedback/Nöroterapi: Sinir geribildirim tekniği bir davranış terapisi türüdür, bu terapide çocuğun beyninin elektriksel aktivitesi (EEG) görüntülenmekte ve çocuk beyin dalgalarını etkilemeyi öğrenmektedir. En aktüel yönerge bu terapiyi çekinerek tavsiye etmektedir, çünkü bilimsel araştırmalar henüz düşük düzeyde bir etki saptamıştır. Özellikle böyle bir terapiye tabi olunuyorsa diğer daha etkili önlemler (davranış terapisiç ilaç tedavisi gibi) engellememeli yada geçikmesine sebep olmamalı.

• Ek besin maddeleri (Almanca: Nahrungsmittelergänzung): Uzun zamandır, çocuğun beslenmesinin ADHS oluşumunda etkisi olabildiğine dair bir tahmin vardır. Ama yakın tarihe kadar sistematik olarak yapılan araştırmalarda bariz etkiler görülememiştir. Son zamanlarda yağ asitleri (Omega-3 ve Omega-6 denilen yağ asitleri), konsantre olma sorunu yaşayan ve sakin olamayan çocuklarda denenmiştir. Bazı denemelerde kesin etkiler kanıtlanmış, ama diğer bazı araştırmalarda hiçbir etki saptanamamıştır. Henüz bu yağlarla ilgili genel bir tavsiyede bulunmak mümkün değildir. Bir tedavinin etkili olup olmadığı hakkında kesin bir şey söyleyebilmek için, en az 3 ay boyunca bu tedaviyi uygulamak gerekmektedir. Çok ağır ADHS-sepmtomları olan çocukların, etkin bir terapi yerine bu ek besin maddeleriyle tedavi edilmeleri uygun değildir, çünkü bu süre içerisinde çok fazla değerli zaman kaybedilmektedir.

Dayanışma grupları (kendi kendine yardım ve destek grupları)

ADHS olan çocukların anne-babalarının buluştuğu "dayanışma grupları " (Almanca: Selbsthilfegruppe) bu sorunlar için önemli bir destek olabilir. Günümüzde artık bu tür gruplar tüm Almanya çapında bulunmaktadır. Ama bazen bu gruplarda halen tek yönlü görüşler de vardır. O yüzden eğer gittiğiniz grup, ADHS'in oluşumunda sadece bir tek nedeni açıklama olarak göstermekte ve sadece bir tedavi yöntemini doğru olarak görüyorsa, bu grupta dikkatli olmanız gerekmektedir. Ekte size bu organizasyonların bir listesini ve dayanışma grupları danışma merkezlerinin listesi sunmaktayız. Burada sizin oturduğunuz bölgede bulunan dayanışma gruplarını bulabilirsiniz. Bunun yanısıra bulunduğunuz bölgedeki ADHS-Ağları (Almanca: regionales ADHS-Netz) tarafından da yardım sunulmaktadır. Terapi bölümünde, bu alanda çalışan bir doktor veya terapist bulabilmeniz için, faydalı adresler bulunmaktadır.

Okul dersleri için özel yardım

ADHS olan bir çok çocuk okuldaki derslerinde problem yaşamaktadır. Zeka testleri ve özel okul testleri ile çocukların zeka seviyelerine uygun bir sınıfta olup olmadığını test etmek ve bazı derslerde (örn. okuma ve yazma gibi) belirgin bir sorun olup olmadığını tespit etmek mümkündür. Eğer çocuk zeka seviyesine uygun bir sınıfta ise (yani gerektiğinden fazla zorlanmıyorsa) bazı özel ek yardımlar faydalı olabilir (örn. okuma ve yazmada). Bu tür yardımlar çoğu kez okul tarafından uygulanmaktadır, ama bazen de çocuğun ek bir ders alması faydalı olabilir. Bu özel dersler çeşitli kurumlar tarafından verilmektedir, ama özel olarak alınan ev ödevlerinde yardım da faydalı olabilir. Bu tür yardımların ücretlerini normalde sağlık sigortası (Almanca: Krankenkasse) karşılamamaktadır. Ama bazen Gençlik Yardım Kurumu (Almanca: Jugendhilfe) tarafından masrafların karşılanması mümkün olabilir.

Aileler için yardım

Eğer aile çocuk eğitiminde zorlanmakta ise, veya başka diğer sorunlardan dolayı zor durumda ise, yada çocuğun psikolojik sorunları varsa, Çocuk Esirgeme Kurumu (Almanca: Jugendamt), ailelere ve çocuklara yardım edebilir.

Sizin için bulunduğunuz bölgedeki ADHS-Ağlarını ve ulaşabileceğiniz yardım merkezlerini araştırdık ve özetledik. Daha fazla bilgiye merkezi ADHS-ağı sayfasından ulaşabilirsiniz.